zdjęcie przedstawia zieloną katankę na manekinie

Strój krakowski stał się „drugą skórą” dla wielu mieszkańców gminy Zielonki. Bogato haftowane gorsety i kwieciste spódnice, obecne podczas wielu świąt państwowych, uroczystości kościelnych i cyklicznych imprez organizowanych przez instytucje kultury, stowarzyszenia oraz placówki oświatowe, wzbudzają powszechny zachwyt. Zwyczaj noszenia tradycyjnego ubioru ludowego, na nowo odkryty w naszym regionie na przełomie XX i XXI wieku, jest niebywałym zjawiskiem. Z roku na rok przybywa osób chętnie zakładających strój regionalny, które z dumą prezentują go publicznie szerszemu gronu.

Celem dalszej popularyzacji piękna historycznej odmiany stroju krakowskiego jest stałe uzupełnianie zbiorów Izby Regionalnej działającej przy Bibliotece Publicznej w Zielonkach, która od lat aktywnie promuje wartości ludowe zachęcając lokalną społeczność do udziału we wszelkich wydarzeniach związanych z kultywowaniem folkloru grupy etnograficznej Krakowiaków Zachodnich – poprzez regularnie odbywające się sesje fotograficzne w strojach ludowych w plenerze, zachęcanie do zakładania ubioru krakowskiego podczas wydarzeń świeckich i obrzędów religijnych czy rozwijanie umiejętności związanych z tradycyjnym rzemiosłem, przede wszystkim haftem.

zdjęcie przedstawia gorset krakowski na manekinie

Wychodząc naprzeciw temu rosnącemu zapotrzebowaniu Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Zielonki w przez ostatni rok – od maja 2022 r. do maja 2023 r. – realizowało we współpracy z zielonecką Izbą zadanie publiczne pn. „Wystrojone Węgrzce”. Projekt zakładał zakup dwóch kompletów strojów, damskiego i męskiego, w odmianie stroju parafialnego występującego niegdyś na terenie miejscowości: Węgrzce, Bosutów, Boleń, zgodnych z tzw. wzorem „od Raciborowic” (wymienione wsie wchodziły do początków XX wieku w skład parafii pw. św. Małgorzaty w Raciborowicach, obecnie gmina Michałowice).

Warto w tym miejscu podkreślić, że Węgrzce leżą w południowo-wschodniej części gminy Zielonki, która do tej pory pozostaje słabo rozpoznana naukowo przez etnografów i ludoznawców pod względem tradycyjnego ubioru krakowskiego. Nabycie w ramach zadania elementów stroju w rekonstrukcji węgrzeckiej jest zatem pierwszym krokiem w kierunku powrotu do noszenia przez mieszkańców wymienionych wyżej miejscowości ubioru chłopskiego zgodnego z oryginalnym wzornictwem ludowym.

zdjęcie przedstawia pas krakowski na manekinie założony na kaftan

Odtwarzanie tradycyjnych wzorów zdobniczych było nie lada wyzywaniem. Zakupione w ramach projektu elementy odzieży zostały zrekonstruowane na podstawie badań terenowych (wywiady z rdzennymi mieszkańcami Węgrzc połączone ze sfotografowaniem u właścicieli zachowanych najstarszych części tradycyjnego ubioru) i analizy zdjęć archiwalnych pochodzących ze zbiorów prywatnych lub archiwów cyfrowych oraz w oparciu o pojedyncze egzemplarze zabytkowych strojów krakowskich przechowywane w zasobie Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

Komplet damski tworzy bluzka biała haftowana, na nią zakładany jest gorset, zdobiony haftem tradycyjnym z dodatkiem koralików oraz chwostów. Dolną część ciała okrywa spódnica tybetowa w kwiaty, na nią nakładana jest tiulowa zapaska. Stopy winny być obute w parę skórzanych trzewików. Element wierzchni stanowi haftowana i zdobiona koralikami katana. Głowę owija się chustą czepcową, dodatkowo drugą chustę nakłada się na ramiona. Komplet męski składa się z białej haftowanej koszuli, na którą nakładany jest długi kaftan. Spodnie krakowskie pokryte są wzorem w pionowe czerwone pasy, na stopach mężczyźni noszą wysokie skórzane oficerki. Kabat to element odzieży wierzchniej bądź zakładanej pod białą sukmanę. Męski strój krakowski dopełnia pas skórzany z brzękadłami oraz czapka z bukietem kwiatów i piórami pawimi.

Poprzez nabycie elementów odzwierciedlających oryginalność historycznej odmiany węgrzeckiego stroju krakowskiego zmianie ulega świadomość i postrzeganie dorobku kulturowego gminy Zielonki, zwłaszcza u tych mieszkańców, którzy są aktywnie zainteresowani dziedzictwem podkrakowskiej wsi. Jednocześnie z przestrzeni publicznej rugowane jest noszenie strojów cepeliowskich, popularnych m.in. wśród członkiń Kół Gospodyń Wiejskich, które z tradycyjnym ubiorem regionalnym nie mają nic wspólnego.

Zakupione na potrzeby projektu stroje – przechowywane w depozycie przez Izbę Regionalną w Zielonkach – będą dostępne do terminowego wypożyczenia dla wszystkich zainteresowanych miłośników folkloru i historii lokalnej, zarówno kulturoznawców, jak i osób niezwiązanych zawodowo z propagowaniem dziedzictwa kulturowego Krakowiaków Zachodnich. Mają być prezentowane podczas wydarzeń ogólnodostępnych, w tym organizowanych przez sołectwa Węgrzce i Bosutów-Boleń oraz węgrzecką parafię – na odpustach, dożynkach, festynach, piknikach i festiwalach kulinarnych.

 

Zadanie pn. „Wystrojone Węgrzce” zostało zrealizowane przez Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Zielonki w ramach projektu grantowego LGD Stowarzyszenie Korona Północnego Krakowa pt. „Wsparcie podmiotów działających w sferze ochrony, zachowania i/lub promocji dziedzictwa lokalnego obszaru objętego wdrażaniem LSR przez LGD Stowarzyszenia Korona Północnego Krakowa – II edycja”, mającego na celu zachowanie dziedzictwa lokalnego obszaru LSR poprzez doposażenie w stroje i instrumenty muzyczne podmiotów działających na rzecz szarzenia lokalnej kultury i dziedzictwa kulturalnego na obszarze LGD w terminie do złożenia wniosku o płatność ostateczną, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

 

 

grafika informacyjna projektu Wystrojone Węgrzce z logotypami